کاریگەریی کۆبونەوەی پێنج قۆڵی عەممان...

 

رۆژی (9/3/2025)، رۆژێک پێش ئیمزاکردنی رێککەوتننامەی نێوان حکومەتی سوریا و هەسەدە (10/3/2025)؛ لە عەممانی پایتەختی ئەردەن، کۆبونەوەیەکی یەک رۆژیی تایبەت بە سوریا و وڵاتانی دراوسێی سوریا سزا درا، بەبێ بەشداریی ئیسرائیل .

 

بەشدارانی کۆبونەوەکە بریتیبون لە وەزیرانی دەرەوە، بەرگریی، سەرۆکایەتیی ئەرکانی سوپا و لێپرسراوانی دەزگای هەواڵگریی سوریا، تورکیا، عێراق، ئەردەن، لوبنان .

 

لەو کۆبونەوەیەدا، بەشداربوان گفتوگۆ و ئاڵوگۆڕی بیروڕایان لەسەر چەندین دۆسیە و کایە و بابەتی هاوبەش کردوە، تیایدا چەندین رێگە و میکانیزمیان بۆ هەماهەنگی و هاوکاری و کاری هاوبەش؛ لە کایەکانی بەرەنگاربونەوەی دیاردەی تیرۆر، مادە بێهۆشبەرەکان، بەقاچاغبردنی چەک و تەقەمەنی، پاراستن و تۆکمەکردنی ئاسایشی سنورەکان؛ لەنێوان وڵاتانی بەشداربو دەستنیشانکردوە و لە بەیاننامەی کۆتایی کۆبونەوەکەدا؛ لە یانزە خاڵی چڕدا ئاماژەیان پێکردوە.

 

خاڵە گرنگەکانی بەیاننامەکە:
لەناو ئەو 11 خاڵەدا؛ پێنج خاڵ بەڕاستەوخۆ و هەندێک لە خاڵەکانی تریش بە ناڕاستەوخۆ و بە لاوەکی؛ لەڕوی پابەندبون بە جێبەجێکردن، لەلایەن خودی حکومەتی سوریاوە؛ پەیوەستە بە پێگەی جیۆپۆلەتیکی قەوارەی فەرمانڕەوایی هەسەدە، کە بە (خۆبەڕێوەبەری دیموکراسیی هەرێمی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا) ناسراوە و خاوەنی سوپایەکی بەهێز و تۆکمە و گەورەیە و زۆرینەی ناوچەکانی سنوری عێراق و سوریا، لەژێر دەسەڵاتی ئەم هێزەدایە و بەبێ رەزامەندی و بەشداری و رۆڵی پراکتیکیی ئەم هێزە؛ ئەستەمە حکومەتی سوریا، بتوانێت خاڵە گرنگ و بنەڕەتیەکانی ناو بەیاننامەکە جێبەجێ بکات، بەتایبەتی خاڵەکانی یەکەم، دوەم، چوارەم، پێنجەم و شەشەم؛ کە تایبەتن بەپاراستنی یەکێتیی خاکی سوریا، چەسپاندنی ئاسایش، داڕشتنی دەستورێکی نوێ، بەرەنگاربونەوەی تیرۆر، کۆنتڕۆڵکردنی سنورەکان؛ لەبەردەم تیرۆر و تاوانی رێکخراو، بەقاچاخبردنی چەک و تەقەمەنی، بازرگانیی ماددە بێهۆشبەرەکان، هاوکات خاڵەکانی حەوتەم و نۆیەم و دەیەمیش؛ پێویستیی بە پشتیوانیی هەسەدە هەیە .

 

سەرۆککۆماری سوریا؛ درکی بەوە کردوە بۆ جێبەجێکردنی ئەو بەیاننامەیە؛ پێویستیی بە پشتیوانی و هاوکاری و بەشداریی هەسەدە هەیە؛ بۆیە بە پێویستی دەزانێت پەلە بکات و رێککەوتننامەی لەگەڵ ئیمزا بکات .

 

بەدەر لە کاریگەریی کۆبونەوەی عەممان، دەتوانین چەندین هۆکار و پاڵنەری تری خۆیی و تایبەتیی دیار و کاریگەر دیاریبکەین، بۆ لێکنزیکبونەوە و ئیمزاکردنی رێککەوتننامە، لەنێوان (ئەحمەد شەرع)ـی سەرۆککۆماری سوریا و (مەزلوم عەبدی)ی فەرماندەی هێزەکانی سوریای دیموکرات .

 

هۆکار و پاڵنەرە خۆیی و تایبەتەکانی (حکومەتی سوریا)
1-خۆ بەدورگرتن لە شەڕکردن لەگەڵ هەسەدە؛ کە خاوەنی هێزێکی گەورە و تۆکمە، مەشقپێکراو و بەئەزمون، پڕچەک و خاوەن چەکی قورس و وێرانکەرە،  بەتایبەتی پاش لەبەرچاوگرتنی شەڕی بەرگریی و خۆڕاگری و ئازایانەی هەسەدە؛ لە بەرامبەر (سوپای نیشتمانیی سوریا)ی بریکار و کرێگرتەی تورکیا؛ کە لە (30/11/2024)ەوە، بەپشتیوانی و هاوکاریی سوپا و هێزی ئاسمانیی تورکیا؛ بەردەوامن لە هێرشکردنەسەر (بەنداوی تشرین)و ناوچەکانی دەوروبەری و شکستیان هێناوە .

 

2- شەرع لە چوارچێوەی پەیامە نوێیەکانیدا؛ بانگەشە بۆ پێکەوەژیانی ئاشتی و فرەیی و مافی پێکهاتە و کەمایەتییەکان لە سوریادا دەکات، نایەوێت بکەوێتە بەردەمی رەخنە و سەرزەنشتکردن و دابەزینی ئاستی متمانە پێکردن؛ بەپەیام و بەڵێنەکانی .

 

3- لەدوای روداوەکانی رۆژانی رابردوی ناوچەی عەلەوی نشینەکان لە کەناراوەکانی رۆژئاوای سوریا و بەهۆی قوربانیی زۆری هاوڵاتیانی مەدەنی و بێتاوان، لەسەر دەستی هێزەکانی حکومەتی سوریا؛ (شەرع) روبەڕوی فشار و گوشاری دەرەکی بوەتەوە، ترسی هەیە ئەو رەوشە زیاتر تەشەنە بسەنێت و بگاتە ناوچەکانی باکور و رۆژهەڵاتی فورات؛ کە ناوچەی فەرمانڕەوایی هەسەدەیە و لە دەرەنجامدا ببێتە هۆی دەستتێوەردانی دەرەکی، لەڕەوشی ناوخۆی سوریا .

 

4- لیژنەی ئامادەکاریی دیالۆگی نیشتمانیی سوریا، بۆ سازدانی کۆنگرەیەکی نیشتمانی، کە ئامانج لێی بریتیبو لە ئامادەکردنی گەڵاڵەنامە بۆ چەندین بابەت و کایەی  بنەڕەتیی پەیوەست بە سیستمی فەرمانڕەوایی نوێ، لەناویاندا داڕشتنی دەستورێکی نوێ، کە لە(12/2/2025)دا لەلایەن سەرۆکی سوریاوە دەستنیشانکرابون و لە شەش ئەندامی عەرەبی سوننە و یەک ئەندامی مەسیحی پێکهاتبون، کورد و دروز و عەلەوییان لێ بێبەری کردبو؛ هاوکات لە کۆبونەوەکانیاندا لەگەڵ هاوڵاتییانی سوریا؛ شار و شارۆچکەکانی ژێر دەسەڵاتی هەسەدەیان نادیدە و فەرامۆشکردبو؛ هەروەها لە کۆنگرەکەشدا کە ڕۆژی (25-26/2/2025) لە دیمەشق سازدرا، بێ بەریانکردن لە بەشداریکردن .

 

جێی ئاماژەیە بەم رەفتارە (شەرع)، روبەڕوی پرسیار و رەخنە و ناڕەزایی زۆر، لە ناوەوە و لە دەرەوەی سوریا بوەوە؛ پێدەچێت ناوبراو لەژێر گوشاردا، ویستێکی لادروست بوبێت بۆ ئیمزاکردنی ئەو رێککەتننامەیە و قەرەبوکردنەوەی ئەم کەلێن و خەوشە گەورەیە ، لەناو پرۆسەی سیاسی و فەرمانڕەوایی سوریای نوێدا، کە ناکۆک و دژبەیەکە؛ لەگەڵ پەیام و بەڵێنەکانی .

5- هەرچەندە لە ساڵی (2017)ەوە، ئیسرائیل لەڕێگەی رۆکێت و ئاسمانەوە رۆڵی گرنگی گێڕا، لە لاوازکردن و هەرەس پێهێنانی سیاسی و سەربازیی (بەشار ئەسەد)؛ بەبەرژەوەندیی ئۆپۆزسیۆنی سوریا، بەڵام لەبەر بێمتمانەیی و ترس؛ لە پێشینە و ئاڕاستەی کارکردنی رابردوی (شەرع) و هێزەکەی و هێز و گروپە سەلەفیستە جیهادییەکانی تر لە سوریا و  لەپێناوی دابینکردنی ئاسایشی نەتەوەیی خۆی؛ چەندین هەنگاوی ناوە؛ چ بە لەشکرکێشی بۆسەر ناوچە سنورییەکانی سوریا و لوبنان، چ بە زەبر وەشاندنی ئاسمانی؛ لە ژێرخانی سەربازیی سوریا، چ بە لێدوانەکانی بۆ بەرگریکردن لە دروز و کورد، چ بە هێرشەکانی بۆسەر فەرمانڕەوایانی نوێی سوریا و لەقەڵەمدانیان بە تیرۆریست؛ (شەرع)ی خستوەتە بەردەم کاردانەوە و تاقیکردنەوەیەکی دژوار و قورس، ناچاریکردوە بۆ خۆبەدورگرتن لە پێدانی پاساو و بیانو؛ بۆ دەستێوەردانی زیاتری ئیسرائیل، لە پاراستن و داکۆکی لە کەمایەتییەکان و بەرگرتن پێی؛ هەنگاو بۆ رێککەوتن لەگەڵ کورد و کەمایەتییەکان بنێت .

 

6- دوای روداوەکانی درۆژانی رابردوی ناوچەی عەلەوی نشینەکان، حکومەتی سوریا گومانی ئەوەی هەیە، کە بەشێک لە هێز و دەسەڵاتدارانی شیعەی عێراق و حکومەتی ئێران؛ دەستتێوەردان و پشتیوانی و هاوکاریی سەربازیان، پێشکەشی ژمارەیەک لە فەرماندە عەلەوییەکانی پێشوی سوپای سوریا کردوە .

 

بۆ رەواندنەوەی ئەو مەترسییە و بەرگرتن بەدرێژە پێدان بە ناردنی کۆمەک و هاوکاریی بۆ گروپە یاخیبوەکانی پاشماوەی سوپای سوریای پێشو؛ حکومەتی سوریا پێویستی بە کۆنترۆڵکردن و توندوتۆڵکردنی سنورەکان، لەگەڵ عێراق و لوبنان هەیە؛ بۆ ئەمەش ناچارن لەگەڵ هەسەدە پێکبێن؛ چونکە سنورێکی بەرفراوانی سوریا لەگەڵ عێراق؛ لەژێر دەسەڵاتی هەسەدە-دایە .

 

جێی ئاماژەیە پێشبینی دەکرێت (شەرع)، هەنگاو بنێت و دەستپێشخەریی بکات، بۆ پێکهاتن لەگەڵ دروز و عەلەوییەکانیش .

 

7- لە هەفتەکانی رابردودا؛ بەتایبەتی لەدوای بێبەریکردنی کورد و دروز و عەلەوییەکان؛ لە لیژنەی ئامادەکاریی دیالۆگی نیشتمانیی سوریا و کۆبونەوەکانیان، هەندێک جموجۆڵ و دیدار و دەستپێشخەری، لەنێوان ئەو پێکهاتە پەراوێزخراوانەدا سەریهەڵدا و دروستبو، بە تایبەتی لەنێوان کورد و دروز، ئەمە بوە زەنگێکی هۆشداریی بۆ (شەرع)؛ ناوبراو دەیەوێت بەری پێبگرێت و ئابڵۆقەی بدات، پێدەچێت ئەم هۆکارەش کاریگەریی هەبێت بۆ پاڵپێوەنان؛ بۆ رێککەوتن لەگەڵ هەسەدە .

 

8- هەروەک (شەرع) لەلێدوانێکی تازەیدا رایگەیاند؛ حکومەتی تازەی ئەمەریکا؛ هیچ هەنگاو و دەستپێشخەرییەکی بۆ نزیکبوونەوە و هاوکاری و مامەڵەکردن، لەگەڵ حکومەتی نوێی سوریا نەنواندوە؛ بگرە لە هەفتەکانی رابردودا، چەندین جار لێپرسراوانی ئەمەریکا؛ لێدوانی توند و نەخوازراویان، لەدژی حکومەتی نوێی سوریا دەربڕیوە و وەکو خاوەن پێشینەی تیرۆر و خوێنڕێژ ناساندویانن، بەتایبەتی لەلایەن سەرۆکی دەزگای هەواڵگری ئەمەریکا، ئەمە لەکاتێکدا بە پێچەوانەی خواستی ئەوان، حکومەتی تازەی ئەمەریکا بەردەوامە لە درێژەدان بە هاوکاریی و پشتیوانیی هەسەدە و چەند جارێکیش؛ هاو سۆزی و پشتیوانیی خۆیان؛ بۆ داکۆکی لە کورد و پێکهاتەکانی تر دەربڕیوە .

 

پێدەچێت لە خوێندنەوە و لە تێگەیشتنی (شەرع)دا، (دۆنالد ترەمپ)ـی سەرۆکی ئەمەریکا بە کاریگەریی و فشاری ئیسرائیل و لۆبی جو لە ئەمریکا؛ جیاوازتر لە ئەزمونی قۆناغی (2017 - 2021)ی فەرمانڕەوایی یەکەمی؛ پەیوەندیەکی گەشەسەندو  و مامەڵەیەکی دروست، لەگەڵ هەسەدە و کێشەی کورد بکات و ئەم تێگەیشتنەش رۆڵی هەبوبێت،  لە پاڵپێوەنان بە(شەرع)؛ بۆ پێکهاتن لەگەڵ هەسەدە.

 

پاڵنەر و هۆکارە خۆیی و تایبەتەکانی (هەسەدە)
1- زیاتر لە سێ مانگە؛ هەسەدە کەوتوەتە بەردەمی هێرش و پەلاماری سوپای نیشتمانیی سوریا و تۆپخانەی قورس و هێزی ئاسمانیی تورکیا، لەلایەکی تریش کەوتوەتە ژێر فشار و گوشاری سیاسی و ئابلۆقەی تورکیا و حکومەتی نوێی سوریا، لەلایەکی تریش پاشماوەکانی داعش؛ کەوتونەتەوە خۆڕێکخستنەوە و جموجوڵ، لەناوچەکانی ژێر رکێفی هەسەدە، لە کاردانەوەدا سەرکردایەتیی هەسەدە؛ دانوستاندن و پێکهاتن لەگەڵ حکومەتی ناوەند لە دیمەشق؛ بەپێویست دەزانن بۆ راگرتنی ئەو پەلامار و هێرشانە .

2-زیاتر لە نیوەی پێکهاتەی هێزەکانی هەسەدە؛ لە عەرەب و مەسیحی و تورکمان پێکهاتون، هەروەها خاکی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە؛ روبەرێکی فراوان و کراوەیە و زیاتر لەسێ یەکی خاکی سوریا پێکدەهێنێت، بەشێکی زۆری شارەکانی دێرەزور و رەققە لە پێکهاتەی عەرەبی سوننەن، ئەمە سەرەڕای بونی رێژەیەکی بەرچاو لە عەرەبی سوننە؛ لەسنوری حەسەکە و لەناو شارۆچکە کوردییەکانی تردا .

 

ئەم دو هۆکارە لە رابردودا ببونە هۆکاری بەهێزبون و باڵادەستبونی هەسەدە؛ بەڵام لەم قۆناغەدا کە مەترسیی تەشەنەسەندنی شەڕی ناوخۆ و تایەفەگەریی لەناو سوریادا هەیە، درک دەکرێت بە پیلانگێڕیی، بە جۆشدان و هاندان و پاڵپێوەنانی دەمارگیریی نەتەوەیی و جوگرافی، ململانێی ئاینزایی و تایەفەگەری؛ کار بۆ بەردەوامی و تەشەنەپێسەندنی ئەو شەڕە بکرێت و تیایدا کورد و هەسەدە، بکرێنە ئامانجی یەکەم .

 

جێی ئاماژەیە لە ئەگەری بەردەوامی و تەشەنەسەندنی ئەو شەڕەدا؛ پێکهاتە و ریزەکانی هەسەدە و ناوچەی فەرمانڕەواییەکەی؛ دەکەوێتە بەردەمی هەڕەشە و مەترسیی لێکترازان و جیابونەوە .



شایەنی باسە لە رابردودا هە وڵ و دەستتێوەردانی لەو جۆرە؛ لەلایەن تورکیا و داعش و هێزی ترەوە رویداوە، بۆیە سەرکردایەتیی هەسەدە؛ لەدرککردن بەم هەڕەشە و مەترسییە گەورەیە، هەوڵدەدات خۆی بەدوربگرێت لە تێوەگلان بەشەڕی ناوخۆ، لەم پێناوەشدا دروشمی ئاشتی و ئاسایش و پێکهاتن؛ لەگەڵ حکومەتی ناوەند بەپێویست دەزانێت .

 

3-هەسەدە بەپێکهاتن لەگەڵ حکومەتی ناوەند؛ لەلایەک دیەوێت هەڵوێست و رەفتاری توند و دوژمنکاریی تورکیا، لە دژی خۆی خاو بکاتەوە، هاوکات لەلایەکی تریش دەیەوێت تۆمەتی جیابونەوە و پارچەپارچەکردنی سوریا لەکۆڵ خۆی بکاتەوە، هەروەها بەم هەنگاوە؛ سەنگ و سەدا و کاریگەریی بانگەوازی ئاشتیی (عەبدوڵا ئۆجەلان)، لەناو تورکیا و سوریادا بەهێز تر بکات .

 

4- عەبدیی فەرماندەی هەسەدە، بەپێکهاتن و ئیمزاکردنی رێککەوتننامەیەک لەگەڵ (شەرع)ی سەرۆککۆماری  کاتیی سوریا، توانی بۆ یەکەمجار لە سوریا و لە کوردستانی رۆژئاوا؛ نەتەوەی کورد بکاتە خاوەنی دەستکەوت و دۆکیۆمێنتێکی نەتەوەیی مێژویی گرنگ و راگەیەندراو، کە لە ناوخۆی سوریا و لەئاستی ئیقلیمی و جیهانیدا؛ دەنگ و سەدایەکی گەورەی دایەوە و پشتگیریی بەرفراوانی لە ئاستی میللی و ناوخۆیی سوریا و دەرەکیدا بەدەستهێنا، تیایدا بۆ یەکەمجار لەسەر بەرزترین ئاستی دەسەڵاتی سیستەمی فەرمانڕەوایی دەوڵەتی سوریا؛ کە بریتیە لەسەرۆککۆمار، دانپیانرا بە هاوبەشیی نەتەوەی کورد لە دەوڵەتی سوریادا، شانبەشانی سەلماندنی مافی هاوڵاتیبونی هەمو تاکێکی کورد؛ وەکو هەمو هاوڵاتییە سوریەکانی تر .

496 جار خوێندراوەتەوە