لەدوای ریفراندۆم و رووداوەکانی 16 ئۆکتۆبەر، کەرکوک کەوتە دۆخێکی هەستیار و ناڕوونەوە و ئێستاش کە حەشدی شەعبی لە ئەرزی واقیعدا باڵادەستن بە هەمووو گروپە جیاوازەکانییەوە (حەشدی کەرکوک لیوای 56، حەشدی تورکمان، تەحریری حەویجە، بەدر، ئەهلی هەق...) کەرکوک لەبەردەم هەڕەشەی ئەمنی و تەشەیوع و گۆڕانی دیمۆگرافی و تاڵانکردندایە.

ئەگەر بەعس بەدرێژایی ٣٠ ساڵەی دەسەڵاتی، سیاسەتی تەعریبی جێبەجێکرد لە کەرکوک و ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، ئەوا ئێستا گروپە جیاوازەکانی حەشدی شەعبی دەیانەوێ بە سێ ساڵ ئەو کارە بکەن بە ستایل و شێوازی جیاواز.

جێی نیگەرانییە بەهۆی کێشەی بودجە و نەوتەوە، کەرکوک ئێستا بەشێک نییە لە دانوستانەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و عێراق و تا رادەیەکی زۆر پشتگوێخراوە. وادیارە کێشەی خاک ئەولەویەت نییە بۆ کورد بەڵکو ئەولەویەت بۆ بودجە و مانەوەی کیانی هەرێمە.  بەتایبەتیش دوای لاوازبوونی پێگەی هەرێم لە عێراقدا. لەئەنجامی هەژموونی شیعە و تێکچوونی بنەماکانی تەوافوق و شەراکەت و ململانێ و دوو بەرەکی ناوخۆی خودی کوردەوە.

هەموو ئەمانە کەرکوکی خستووەتە بەردەم هەڕەشەی حەشدی شەعبیەوە کە بەهێواشی شارەکەیان کۆنتڕۆڵکردووە و رۆڵ و کاریگەری گەورەی هەیە لە بڕیارە کارگێڕیی و داراییەکاندا. یەکێک لە دیارترین مەترسییەکان بریتییە لە گۆڕینی دیمۆگرافیای کەرکوک کە بەچەند رێگەیەک پیادەی دەکەن.

سێ هەنگاوی مەترسیدار

یەکەم: هێنانی خەڵک بەناوی حەشدی شەعبیەوە لەناوەڕاست و باشووری عێراقەوە بۆ ناو شاری کەرکوک و نیشتەجێکردنیان لە شارەکەدا.

دووەم: پێدانی زەوی بە چەکدارانی عەرەب و تورکمانی ناو حەشد، دواتر بە نایاسایی بۆشیان تاپۆ دەکرێ. بۆ ئەمە حەشدی شەعبی دەسەڵاتی خۆی لە فەرمانگە حکومییەکاندا بەکاردەهێنێ.

سێیەم: هاوڵاتی کورد بێزار و پەراوێز دەخرێ و دامەزراوەکانی حکومەت بەدەم داواکارییەکانیانەوە ناچن بۆ ئەوەی ناچاربن شارەکە جێ بهێڵن. بەرچاوترین نموونەش پەراوێزخستنی خوێندنی کوردییە لە کەرکوک.

مەترسییەکی تر ئەوەیە کە نەوت و سامان و پڕۆژەکانی شارەکەیان کۆنتڕۆڵکردووە و کراوەتە سەرچاوەیەکی بەهێزی پارەپەیداکردن بۆ گروپە جیاوازەکانی حەشد.

لە کێڵگەکانی نەوتی کەرکوک و دەوروبەری بەتایبەت لە جەمبور و قادرکەرەم، بۆرییەکان كونكراون و بە تانكەر نەوتەکەی دەگوازنەوە و دەیفرۆشن. بۆ ئەمەش حەشدی شەعبی بیرە نەوتەکانیان لەناوخۆیاندا دابەشکردووەو هەندێجار بەشێوەی تەناوب و ناوبەناو بیرەکان کۆنتڕۆڵ دەکەن.

ئەم دزین و تاڵانکردنە، مەترسییەکەی هەر ئەوە نییە کە گەندڵییە و بووەتە هۆی داوەشاندنی حکومەت، بەڵکو ئەم گروپانە بەهێزتر دەکات و خەڵکیان زیاتر لە دەور کۆدەکاتەوە. دواتر هانی گروپە چەکدارەکانی تر دەدات روو بکەنە کەرکوک و بیکەنە پێگەیەکی بەهێزی خۆیان، ئەوجا شەڕ بکەن لەسەر مانەوەو بەردەوامیدان بەم دۆخە.

لەڕوی ئەمنییەوە، حەشدی شەعبی مەترسییە بۆ سەر ئاشتی کۆمەڵایەتی و پێکەوەژیانی پێکهاتە جیاوازەکانی کەرکوک، ئەم هێزە لە بنەمادا میلیشایەکی مەزهەبییە و بە فتوایەکی مەرجەعی باڵای شیعە دروستبووە، كۆپیكردنی ئەزموونی هێزی دیكەیە لە نموونەی: سوپای قودس و حزبوڵڵای لوبنان.

حەشدی شەعبی بڕیار و فەرمان لە سوپا و حکومەتەوە وەرناگرێ، بەپیێ بەرژەوەندی مەرجەع و حزب و سەرکردەکانیان دەجوڵێنەوە، دوور نییە بۆ پەلاماردانی پێکهاتەکانی تر بەکاربهێنرێ. ئەم گروپە چەکدارانە لە هەندێک شوێندا خۆیان رۆڵی دادگا و پۆلیسیش دەبینین و چیان بوێت دەیکەن. کێیان بووێت دەستگیری دەکەن بە تایبەت لە ناوچەکانی دەوروبەری کەرکوک.

کورد چی بکات؟

پێویستە کورد لەپاڵ بودجەدا، لە بەغدا خەمی سەرەکی کەرکوک و ناوچە دابڕێنراوەکانیشی هەبێ و هەموو فشارێک بکەن بۆ رێگرتن لەو دۆخە نالەبارەی سەپێنراوە بەسەر کەرکوکدا. سیاسەتێکی نیشتمانیی و یەکگرتووی هەبێ کە دووربێ لەناکۆکی حزبیی، چونکە مەترسییەکان جدین و رەنگە هێواش هێواش کەرکوک لە دەست بدەین.