کورد و
دوانەی سیاسەت و مێژوو
قسەیەک لە ساڵوەگەڕی 10ی خاکەلێوەدا

لە رۆژێکی وەک ئەمڕۆدا، لە ٣١/٣/١٩٤٧، کە بە ١٠ی خاکەلێوە ناسراوە، لە مەیدانی چوارچرا لە شاری مەهاباد، پێشەوا قازی محەمەد، سەرۆکی کۆماری کوردستان و سەیفی قازی و سەدری قازی، دڵڕەقانە، لە سێدارە دران.

لە سێدارەدانی پێشەوا لەو رۆژەدا، لە هەمان ئەو گۆڕەپانی چوارچرایەی کە تیایدا کۆماری کوردستانی لە ساڵی پێشتردا (رێک لە ٢٢/١/١٩٤٦) لە لایەن پێشەواوە راگەیاندرابوو، زیاتر لە واتا و پەیامێک لەخۆ دەگرێ.

 بەپێی زۆربەی خوێندنەوەکان بڕیاری لە سێدارەدان لە لایەن شای ئێران وە هێزی چەکداری ئێرانەوە یەکلا کرایەوە، لەگەڵ بوونی هەندێ وردەکاری مێژوویی دیکەش کە دەکرێ لە پەیوەستێکی دیکەدا باسکردنیان گرنگ بێت. یەکێک لەو وردەکارییانە کە زۆر جار وەک پرسیار دەوروژێنرێت هەڵوێستی ئەمریکییەکانە لە بڕیاری لە بڕیاری لەسێدارەدانی پێسەوا و هاوەڵەکانی. لەم بارەیەوە دەکرێ بڵێین کە لە بەڵگەنامە و تۆمارە دیپلۆماسییەکانی ئەمریکادا لە هیچ کوێیەک بەرچاو ناکەوێ کە ئەمریکییەکان پشتگیری ئەم بڕیارە بووبن، بەڵکو لا راپۆرتێکی یەکلاکەرەوەی قونسلیەی ئەمریکی لە تەبرێز، کە لە ١٩ی ئەپریلی ١٩٤٧ نێردراوە بۆ وەزارەتی دەرەوە لە واشنتن، رێک ئەوها هاتووە: ئەمانە، واتە لە سێدارەدراوەکان "گوناهیان هەر چی دەبێت، ئەمانە سەرکردەی رێزلێگیراوی گەلەکەیان بوون" (From Sutton to the State Department, April 19, 1947, DSDF, 891. National Archives). لەگەڵ ئەوەشدا رۆڵی ئەمریکییەکان، راستەوخۆ یا ناڕاستەوخۆ، وە لە ئاستی جیاجیادا، لە پشتگیریکردن لە ئێران، بۆ تێکشکاندنی هەردوو کۆماری ئازەربایجان و کوردستان، راستییەکی حاشاهەڵنەگرە.*

دەکرێ ئەم رووداوە لە دوو دیدی زۆر جیاوازەوە باس بکەین و تێگەیشتنی بۆ بکەین:
١) لە دیدی دەسەڵاتدارانی ئێرانەوە:
هەلبژاردنی مەیدانی چوارچرا بۆ ئەنجامدانی ئەم تاوانە، واتە کۆتاییهێنان بە ژیانی پێشەوا و هاوڕێکانی، لە رووی سیمبۆلیزمی رووداوەکەوە، مەبەست لێی لەگۆڕنانی خودی کۆماری کوردستان و خەونی سەربەخۆیی بوو، ئەو خەونەی کە، لە چرکەساتە مێژووییەدا، خۆی لە راگەیاندنی کۆماردا، هەر لە گۆڕەپانی چوارچرادا، دەربڕیبوو؛
٢) لە دیدێکی کوردستانییەوە:
لە مێژوو و خەبات و ئاگایی نەتەوەیی و نیشتمانیدا بەردەوام دوو شێوازی رووداو جێگای تایبەتی لە خۆیان لە یادەوەری بە کۆمەڵ (collective memory)ی نەتەوەکاندا دەکەنەوە: ئەم دوو شێوە رووداوەش یەکێکیان چرکەساتی سەرکەوتنە، یا تەنانەت هەستکردن بە سەرکەوتن (سەرکەوتنی تەسەوورکراو – imagined victory)، وە ئەوەی دیکەشیان چرکەساتی نسکۆ و شکستە. راستە کە دژایەتییەکی بەهێز لە نێوان ئەو دوو جۆرە لە چرکەساتی مێژوویی هەیە، بەڵام هەردووکیشیان، بە هەمان گرنگییەوە، لە بۆتەی ئەو یادەوەری بەکۆمەڵە جێگای خۆیان دەکەنەوە. . . هەڵبەتە هەر لێرەشدا دەبێ بڵێین کە یادەوەری بەکۆمەڵ "کەرەسەیەکی" گرنگە لە حاڵەتی خەمڵاندنی چیڕۆک و گوتاری ئایدیۆلۆژیانەی ناسیۆنالیزم.

بۆ خویندنەوەى تەواوى وتارەکە کلیک لێرە بکە