چیتر، لە ئێستادا ماوە لەسەر رەوشتی گشتی و رەفتاری سیاسی بوترێت؟ هەمو درک بە کێشە و قەیران و پەرتەوازەیی و ئاڵۆزی بونی کێشەکان و قەیرانی سەرکردایەتی سیاسی لە دونیا و لێرە دەکەین، هەمو درک بە کێشە کۆمەڵایەتییەکان دەکەین، هەمو درک بە هەرەشە سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابوریەکان دەکەین، هەمو درک بەو تەنیای و گۆشەگیرییە کوشندە سیاسی و ئابوری وکۆمەڵایەتییە دەکەین کە سەرباری بونی تەکنەلۆجیا و سۆشیال میدیا بەدەستییەوە دەناڵێنین، هەمو درک بە کاریگەرە بەد و خراپەکانی ناسۆشیال میدیا دەکەین کە درۆیەکی شاخداری پڕ وەهمی بۆ هەمومان هێناوەتە ئاراوە و سەردەمێکی لە بزربونی راستی و حەقیقەت و عەقڵ دروست کردوە.

لە کۆرۆنادا، هەمومان مەرگمان دی، یان لە مەرگ نزیکبوین، یان لە مەرگ گەڕاینەوە، بەڵام هیچی لە تێڕوانینی شەرانگێزانەی ئێمەی مرۆڤ نەگۆڕی. هەمو درک بە ناشرینی و قێزەوەنی سەردەمێک دەکەین کە جوانییەکان، نەوەک کاڵ دەکاتەوە، بەڵکو زیندەبەچاڵ دەکات و دەخوازێت هەمومان ناشرین بکات، هەرچەندە هەر نابیین. لەوە قێزەوەنتر نییە کە زۆر چاک درک بەوە دەکەیت کە ناشرینیت و گەندەڵیت بەڵام هەر بەرگری لە ناشرینی دەکەیت، هەوڵ نادەدەیت رۆحێک بشۆریتەوە و پاکژ و بێگەردی بکەیتەوە لە هەمو گوناهە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکان، لە بەرئەوەی بە ویژدانیکی مردوەوە ژیان بەسەر دەبەیت.

هەمو درک بەو راستییە دەکەین کە هەمومان هەمو شتەکان بۆ بەرژەوەندییەکی شەرانگێز بەکار دەهێنین؛ ئایین بۆ دژایەتیکردنی یەکتر بەکاردەهێنین، کرۆکی ئایین چەواشە دەکەین و گوناه و تاوان بە ناوییەوە دەکەین، بودجە بۆ لێدانی یەکتر بەکار دەهێنین، ئامار و ژمارەکان لێڵ و تەڵخ دەکەین، هێز، هێزێک کە لە کارتۆن دروست کراوە، بۆ تێکشکاندنی شکۆی یەکتر بەکاردەهێنین، هێز، میکافیلیانە، بەکار دەهێنین بۆ قڕکردنی یەکتر، خۆێن دەرێژین بۆ مانەوەی ناشرینیمان، زانیارییە چەوتەکان ریز دەکەین بۆ بەئەنفالکردنی خۆمان.

هەمو درک بەو راستییە دەکەین کە تا هێزێکی هاوبەشی سیاسی نەبێت هێزێکی پێشمەرگەی هاوبەشمان نابێت، تاوەکو دو زۆن بمێنێتەوە هێزی پیشمەرگە بە لاوازی بەسەر دو زۆندا دابەش دەبێت و دەستتێوەردانی دەرەکی تا بێت زیاتر دەبێت. ئەوە قەد نابێت، بەرد چۆن دێتە گۆ!

هەمو درک بە نەبونی شوناسی سیاسی و نەبونی بودجەی حکومەت و پلانی ستراتیژی حکومەت و نەبونی هاوپەیمانی سیاسی راستگۆ دەکەین، ئێمە هەمو درک بەوە دەکەین کە بودجەی گشتی بۆ مانەوەی پارتی سیاسی بەکاردەهێنرێت، نەوەک خزمەتگوزاری گشتی، ئێمە هەمو درک بە ونبونی بەهای هاوڵاتیبون دەکەین، هاوڵاتی لە نیشتمانی مندا لاوازترن بازنەی ژیانە. ئێمە تەنانەت هەستمان بە دوڕیانە سیاسییەکان لاوازە، لە راستیدا وڕیین و شەکەتیین و فێری شەکەتی حکومرانی نیین.

ئێمە ئەدەب و پەیامە قەشەنگەکەی وەک موشەک بەسەر یەکتردا بۆ ئازاردانی یەکتر و سڕینەوەی یەکتر دەبارێنین، لای ئێمە، بەداخەوە، سەنگەرەکان تێکەڵ بە یەکتر بون و کارێکی سەختە راستی لە درۆ جیابکرێتەوە. ئێمە درک بەوە دەکەین کە دیموکراسی لە نیشتمانی ئێمەدا لە درۆیەکی گەورە زیاتر نەبو، لە هەمو دونیایشدا و لە لای ئێمە بە تایبەتی،  دیموکراسیەت لە بەرداشی جەنگەکانی رۆژهەڵاتی ناوەراست و ئەوروپا و جوگرافییەکانی دیکە چی پێدەکرێت، پرۆسەی سیاسی، بوە پرۆسەیەکی روتی سەوداکردن،  ئاخر لە پاش جەنگە کێوییەکان دیموکراسی بە ئەسپی زێریینەوە نایەتە بەرماڵەکانمان.

ئێمە هەمو درک بە کێشەی قوڵی ناو خێزانەکانمان دەکەین، درک بە پەرتەوازەی ئەندامانی خێزان و توندوتیژی نێو خێزان و هەڵاتنی نەوەی نوێ لە چوارچێوەی خێزان دەکەین کە تا دێت پەیوەندییەکانی نێو خێزان بەرەو نەمان دەچێت. هەڵاتنی گەنجان چەند لەبەرنەبونی بێکاری و نادیاری ئاییندەیە، دو هێندە هەڵاتنە لە جەبری مێژویەکی قورس، لە زنجیرو کۆت و بەندی کۆمەڵایەتی.

ئێمە هەمو درک بە گەمێ بێ مۆراڵەکانی ناو بازار دەکەین، وا دەزانین کێ فێڵبازتر بێت ئەو سەرکەوتوترە، کێ توانای قۆڵبرێنی هەبێت لە نەبونی سیاسەتێکی بازاڕ و دارایی راشکاودا، ئەو بلیمەترە، هەر ئەو قومارەیە پەڕیوەتەوە نێو دونیای سیاسەت و وای لە زۆرینەی خەڵک کردوە وابزانیت ئەوە حەقیقەتی سیاسەت و بونە.

ئێمە هەمو ئەو راستییانەی سەرەوە دەزانین. ئەمانە شتێکی نوێ نییە کەس نەیزانێت. ئەی چی ماوە بیزانین و بکرێت؟

ئەوەی نوێییە و کە نییە، کارکردنە بۆ چۆنێتی گەرانەوەی مۆراڵی مرۆڤدۆستی، درک کردن بە راستی و حەقیقەتەکان بەس نییە بۆ ئەوەی ژیان بەردەوام بێت و بۆ ئەوەی هۆشمەند بیت و ئەرکی سەرشانت سوک بێت، ئەرکی رۆشنبیر هەر ئیدانەکردن و دەستنیشانکردنی گرفتەکان  نییە، بە قسەکردن لەسەر ئەو خاڵانەی سەرەوە نابیتە فریشتە و ناتخاتە خانە و سەنگەری شکۆ و پەرێزپاکی، ئاخر جێی پرسیارە بۆ لە کۆمەڵگەی ئێمەدا دو کەس رێک ناکەون؟ بۆ مێژوی پارتی سیاسی لەم وڵاتەدا شوناسی خوێنە؟ بۆ دو پارتی سیاسی پێکەوە ناتوانن هاوپەیمانیەتێکی سیاسی پیشەییان هەبێت؟  بۆ ئەندامانی تیپێکی وەرزش یان تیپێکی هونەری هەمیشە نیگەرانن لە یەکتر و لە یەک نارازین؟ تا ئەو کاتەی زەمینەی ئەم پەیوەندیانە پەرەدەسێنیت و بنەماکانی بەرجەستە دەبن هەر وا دەمێننەوە.

کۆمەڵگەیەک نەتوانێت "تیم" لەسەر هەمو ئاستەکان پێکبهێنێت دەبێت پرسیاری سەخت و جەوهەری لە خۆی بکات، پرسیار لە توانای بۆ پێکەوەژیان بکات، کۆمەڵگەیەک نەتوانێت روبەروی نیفاقی سیاسی و کۆمەڵایەتی خۆی ببێتەوە دەبێت سەرسەختانە کار لەسەر بیناکردنەوەی خۆی بکات، دەبێت جوانییە شاراوەکانی پارێزێت و سەرلەنوێ نوێنەرانی خۆی لە هەمو ئاستەکاندا بگۆرێت. لە هەمو ساتێک زیاتر دەبێت کار دژی پەرتەوازەیی و ونبون و خۆزاڵکردن و دزی و گەندەڵی بکات. دەبێت ئیتر واز لە دەستەواژەی "پێویستە ئەوە بکەین، پێویستمان بەوەیە، پێویست ئەوەیە" بهێنرێت. ئەم دەستەواژانە، نە بڕیار دروست دەکات و نە هەنگاوت پێدەنێت. هەرگیز ژیان بەو شێوازانەی سەرەوە بەردەوام نابێت، دەبێت ئیرادەیەک تەنانەت، لە غەیبیشەوە بێت، دەبێت هەبێت، شتەکان بباتەوە رەوتی سروشتی خۆیان

لاتان سەیر نەبێت، لە نەبونی ئیرادەی راستەقینە بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن و رێکخستنەوەی پرۆسەی سیاسی و پاراستنی دامەزراوە شەرعیەکانی دیکە، نەوەک پەرلەمان کە بوە قوربانی ململانێی بەتاڵی نێوان پارتە سیاسیەکان کە پاساویان دا بە لایەنی دەرەکی وردە وردە شەرعیەتی دامەزراوەکانی هەرێم بەرەو پوکانەوە بەرێت، و لە دەرەوەی هەرێمەوە بە ناوی پڕکردنەوەی بۆشای یاسایی و سیاسی فشار بۆ سەر هەرێم بەرن، ئێستا لە هەمو کاتێک زیاتر هەڵمەتێکی فراوان و گشتگیری سیاسی و کۆمەڵایەتی لە ئاستی ناوخۆدا بۆ ئەنجامدانی "راپرسی" گرنگە، بۆ بەتواناکردن و بەهێزکردنەوەی کۆمەڵگە تاوەکو خۆی سەرپشک بێت و رای هەبێت لە رێکخستنەوەی ماڵی سیاسی کوردی. ئەنجامدانی راپرسیەکی ناوخۆی گشتگیر گرنگە بە مەبەستی دیاریکردنی ئەرک و ئەو کەسانەی توانای بەرێوەبەردنی کۆمەڵگەیان هەیە، ئەوەشی بۆ هەر هۆکارێک جێی نابێتەوە و توانای نییە با بەرێزەوە دانیشێت.

راپرسییەک ببێتە ئاوێنە بۆ روبەروبونەی خود، بە راشکاوی. ئەم جارە راپرسی بۆ ئەوەی کۆی کۆمەڵگە بێتە قسە، بەمە هەمومان ویژدانمان ئارام دەبێت و بەرپرسیاریەتی مێژوی دەهاوینە سەر کۆمەڵگە خۆی، خۆمان لە تاوان و گازندەی سیاسی و بۆڵەبۆڵ و وتنەوەی پەیامی بێ سود و پرۆژەی بێ کەڵک دەپارێزین. ئەمە دەبێتە سەرەتایی راستکردنەوەی رەورەوەی مێژو. بێگومان "باچ"یش دەخوازێت. کێ ئەم ئەرکە ئەنجام بدات؟ دەستپێشخەری لەم جۆرە، تەحەدایەکی مێژوی گرنگە، بەڵام رەنگە ئاسانتر بێت، لە بەرئەوەی بۆ یەکەم جار دەبێت کە سەرتاپای کۆمەڵگە پرسیار ئاراستەی بون و توانای خۆی دەکات و بە شەڕی لاوەکییەوە سەرقاڵ نابێت. کێ راسپێرین ئەم ئەرکە ئەنجام بدات؟ تا زوە، وەڵام دەخوازێت، بەرلەوەی شەرعیەتی دامەزراوەکانی دیکەی هەرێم بسڕنەوە.