ئەمڕۆ 21 ساڵ بەسەر  روخانی رژێمی بەعسی پێشو تێدەپەڕێت، زۆرێک ئەو رۆژە بە " چاکسازی لە پرۆسەی سیاسی" وەسف دەکەن و زۆرێکیش پێیان وایە کۆتاییهێنان بو بە گرێبەستێکی سیاسی نوێ دوای زیاتر لە دو دەیە لە داگیرکردنی عێراق، جارێکی دیکە پرۆسەی سیاسی بە سپۆنسەری راستەوخۆی ئەمەریکا لە عێراق دروستبوەوە.

راپۆرت:KNNC

رۆژی (20)ی ئازاری (2003) پڕۆسەی "ئازادی عێراق" دەستیپێکرد، دوای ئەوەی جۆرج بوش سەرۆکی پێشوتری ئەمەریکا مۆڵەتی (48) کاتژمێرى دایە سەدام حسێن بۆ وازهێنان لە کورسییەکەی و بەجێهێشتنی دەسەڵات، یان روبەڕوبونەوەی ئەمەریکا و هاوپەیمانەکانی، کە ئەو رژێمەیان تاوانبار کرد بە بونی چەکی کیمیایی و کۆکوژیی و ناوەکی.

شەوی (20)ی ئازار، هەزاران موشەکی ئەمەریکی لەناوچەی کۆشکی سەرۆکایەتی و ناوەڕاستی بەغدای پایتەخت کەوتنەخوارەوە، دەنگی تەقینەوەی گەورە و بڵێسەی ئاگر دانیشتوانی پایتەختی بە ئاگاهێنایەوە.

ئێستا و دوای ئەو 21 ساڵە، عێراق رۆژ بەرۆژ لەروی سیاسی و ئابورییەوە پاشکشە دەکات، ئەوە جگەی لەوەی خاکی وڵاتەکە بوەتە مەیدانی یەکلاکردنەوەی جەنگی نێوان وڵاتانی ناوچەکە.

بەشێک لە شرۆڤەکارانی دۆخی سیاسی عێراق پێیان وایە، نەوەی سیاسی دوای ساڵی 2003 هۆکاری دابەزینی متمانەی خەڵک بوە بە سیستمی سیاسی و دامودەزگاکانی دەوڵەت، چونکە پشتی بە پشکی تائیفی بەستبو لە حکومڕانیدا لەسەر بنەمای تۆڵەسەندنەوە و دورخستنەوە و هەڵبژاردنی کەسانی نەشیاو بۆ بەڕێوەبردنی دەوڵەت، بەشێکی دیکە پێیان وایە، پرسی قۆرغکاری دەوڵەت لەلایەن حزبەکانەوە بیرۆکەی بە دامەزراوەییکردنی دەمودەزگاکانی پەکخستوە و پرۆسەی دیموکراسیش بەشێوەیەکی بەرچاو پاشکەشەی کردوە، بەوپێیەی چینی سیاسی "بەشێوەیەکی سیستماتیک کارییان دەکرد بۆ کۆتاییهێنان پێی و قەتیسکردنی بۆ ناو سندوقێکی هەڵبژاردنی کۆنتڕۆڵکراو".

لەلایەکی دیکەوە و لەپاڵ ئەوەنەدا، بەشێک لە سەرکردە سیاسییەکانی عێراق کە قسەیان بۆ میدیا عەرەبییەکان کردوە، نکۆڵی لەوە ناکەن کە دۆخی عێراق لە هەمو رویەکەوە هەنگاوی جدی و کاریگەری نەناوە، بەڵام دەستوەردانە دەرەکییەکانی بەتایبەت ئەمەریکا و ئێران و سەرکردایەتیکردنی هەندێک کەسایەتی کە "ناتوانن تەنانەت خۆیان بەڕێوەببەن" و کارکردنیان لە گۆڕەپانی سیاسی وڵاتەکە، هۆکارگەلێکی دیکەن بۆ خراپی دۆخی سیاسی و ئابوری و دیپلۆماسی عێراق.

دامەزراوە باڵاکانی عێراق ناتوانن بڕیاری پێویست و کاریگەر و یەکلاکەرەوە بدەن، چالاکوانانی سیاسی عێراق پێیانوایە، ناتوانرێت نە لە ئێستا و نە لە داهاتوشدا هیچ چاکسازییەک لە سیستمی سیاسی عێراقدا بکرێت، چونکە چاکسازی لە دەوڵەت دەکرێت بە دو رێگەبێت یەکەمیان ئەو بەرپرسانەی ئێستا لە دەسەڵاتدان دەستبکەن بە چاکسازی ئابوری و سیاسی و کۆمەڵایەتی، کە ئەمەیان "هیچ هەوڵێکی نابیندرێت"، رێگەی دوەمیان گۆڕینی نمایشکارە سیاسییەکانی ئێستا و دورخستنەوەیانە ئەویش لەرێگەی هەڵبژاردنێکی شەفاف، بەڵام ئەم بژاردەیە دەبێتە هۆی پێکدادانی چەکداری لەگەڵ میلشیای حزبە دەسەڵاتدارەکان، وەک ئەوەی لەساڵی 2021دا رویدا کاتێک ململانێکان گەیشتنە ئەو خاڵەی گرژی و ئاڵۆزی لێکەوتەوە.

ئەسیل نوجەیفی پارێزگاری پێشوی نەینەوا بە "عربی جدید"ی راگەیاندوە، پرۆسەی سیاسی لە عێراق هەرەسی نەهێناوە وەک ئەوەی زۆر کەس چاوەڕێی دەکەن، بەڵام نایشارێتەوە کە عێراق لە داهاتودا زیاتر شایەتحاڵی ململانێکانی ئەو هێزانە دەبێت کە لەلایەن هەندێک کەسایەتی سیاسییەوە پاڵپشتیدەکرێن و هێزە میلیشیاکانی سەر بە کۆماری ئیسلامی ئێرانیش نوێنەرایەتییان دەکەن.

هاوکات، ئەیاد عەلاوی سەرۆک وەزیرانی پێشوتری عێراق لە چاوپێکەوتنێکی رۆژنامەوانیدا باسی لەوەکردوە، ئەمەریکا بە داگیرکردنی " عێراقی لەناوبرد" بەو پێشوەیەی مامەڵەیەی لەگەڵ روخانی رژێمی پیشوی سەدام کرد، هەروەها چەندین بڕیاری دژی دامودەزگا عێراقییەکان داوە، هێزە ئەمەریکییەکان وەک داگیرکەر هاتنە ناوخاکی عێراق و نەڕۆشتنەوە دەرەوە.

لەدوای 21 ساڵ لە رزگارکردنی عێراق لەژێر دەستی رژێمی پێشوی سەدام حسێن، ململانێ سیاسییە قوڵەکان، بونی ژمارەیەکی زۆر هێز و ملیشیا چەکدارەکان، یەکلاکردنەوەی ناکۆکییەکانی وڵاتان، گەندەڵی دارایی و ئیداری و چەندان گرفتی دیکە، عێراقی دەردەدارکردوە.