بانکی ناوندی دەسەڵاتی بەرزی هەیە لە ناو دەوڵەتدا و دەستەی بەڕێوەبەردنەکەى بۆماوەیەکی درێژخایەن دەمێننەوە، واتە دەسەڵاتی ئۆتۆنۆمیان هەیە، بۆئەوەی هێزی سیاسی نوێ نەتوانن بیان گۆڕن، وە بڕیارەکەیان ناتوانرێت هەڵبوەشێنرێتەوە.

ئەرکەکانی بانکی ناوەندی بریتین لە:
1-کۆنتڕۆڵکردنی خستنەڕوی دراو لە ئابوریدا. وە بڕیار لە سیاسەتی نەختینەی وڵات دەدات، سیاسەتی نەختینەیی واتە کۆنترۆڵکردنی خستنەڕوی پارە لەلایەن حكومەتەوە، ئەمەش دو جۆرە، یەکەمیان سیاسەتی نەختینەی سکهەڵگوشین، وا ئەویتریان سیاسەتی نەختینەی فراوانخوازی.
2-هەڵدەسێت بەدابینکردنی قەرز بۆ بانکەکانی تر و چاودێری بانکەکانی تر دەکات وە کار ئاسانیان بۆ دەکات. لە چاودێریکردندا بانکی ناوەندی سنور بۆ بانکەکانی تر دادەنێت، تا سەرکێشی بە پارەی پاشەکەوتکەرانەوە نەکەن. مۆڵەتی دامەزراندنی بانکیش تەنها لای بانکی ناوەندیە و رێژەی یەدەگیش دەسەپێنێت بەسەر بانکەکاندا، جگە لە کۆنتڕۆڵکردنی خستنەڕوی دراو.

سێ لایەن کار لە خستنەڕوی پارە دەکات؛ بانکى ناوەندی  و سیستەمی بانکی وڵات، پاشەکەوتکەران یان خێیزانەکان. سیستەمی بانکی  رۆڵێکى کاریگەری هەیە  لە خستنەڕوی دراودا، سیستەمی بانکی لە عێراقدا زۆر لاوازە،  بۆیە بەردەوام خستنەڕوی پارە کەمبوە لە عێراقدا.

 بانکی ناوەندی عێراق بەم شێوانە خستنەڕوی پارەی پێناسەکردوە
1-پارەی دەرچو: واتە ئەو پارەیەی کە بانکی ناوەندی چاپی دەکات، ئەوەی لای جەماوەر و سندوقی بانکەکاندایە .
2-پارەی یەدەک: بڕی پارەی چاپکراوە لە گەڵ راسپاردەکانی بانکە بازرگانیەکانبەدیناری عیراقی لەسندوقی بانکی ناوەندی .
3-خستنەڕوی بەر تەسکی پارە M1، ئەو بڕە پارەیەی کە بەدەستی خەڵکی وڵاتەکەوەیە، هەروەها راسپاردەی دراوی بیانی ودراوی ناوخۆ کە لەلایەن کەرتی تایبەتەوە هەیە، لەگەڵ ئەو دەزگا داراییانەى سەر بە حکومەت نین.
4-خستنەڕوی فراوانی پارە M2 ، برتییە لە خستنەروی بەرتەسکی پارە لەگەڵ هاوشێوەی پارە، واتە ئەو سپاردانە کە (نە گۆڕن و جێگیرن) وە سپاردەی پاشەکەوت و (رسوم و دڵنیایی) .

عێراق بەردەوام دەستی کردوە بە زیادکردنی خستنەڕوی پارە و ساڵانە بڕیک زیاد دەکات، بەهۆی زیادکردنی خەرجیەکانی حکومەتەوە، وە لە ئێستاشدا دەبێت خستنەڕوی پارە زیاد بکات بە هۆی دابەزینی نرخی دراوەکەیەوە. 

بڕیارەکەی وەزارەتی دارایی عێراق بڕیارێکی رزگارکەرە بۆ دابەزینی نرخی  (Devalues) دراوی عێراق بە رێژەی نزیکەی لە (20%)، واتە لێبڕین لە موچەی فەرمانبەرانی عێراقە بە رێژەی (20%).
عێراق ئەگەر ئەم هەنگاوەی نەنایە دەبوە هۆی کێشە بۆ رێكخراوی ئۆپێک، چونکە دەبوایە بەرهەمی نەوتی زیاد بکردایە لە سەرەتای ساڵی داهاتودا، ئەوەش بەهۆی داڕمانی ئابوری عێراق کە لە ئەمساڵدا بە رێژەی (12%) ئابوریەکەی پاشەکشەی کردوە وە کورتهێنانی بودجەکەی بە ریژەی(22%) لە تێکڕای داهاتی ناوخۆی عێراق.

بەپێی راپۆرتی(IMF ) کە گەورەترین پاشەکشەیە لە نێوان ئەندامانی ریكخراوی ئۆپێکدا ،  ئەم کارەی عێراق بۆ ئۆپێک باشە بۆئەوەی نەتوانێت فشار بکات لەسەر رێکخراوەکە بۆ زیادکردنی بەرهەم لە ساڵی داهاتودا، وە کێشە دروستنەکات بۆ پڕکردنی بازاڕی نەوت و نەشبێتە هۆی دابەزینی نرخی نەوت لەساڵی داهاتودا .
عێراق لە جیاتی یەدەکی دراوەکەی خەرجبکات بۆ پێدانی موچە و دوای ساڵێکی تر کە یەدەک نەما ئەو کاتە نرخی دراوی عێراقی ئۆتۆماتیکی دادەبەزێت، بەڵام  دابەزینی دراوەکەی کرد بە سیاسەتی وەزارەتی دارایی.

پەتای (کۆڤید -19) بوەهۆی قوڵکردنەوەی قەیرانە یەک لەدوای یەکەکانی عێراق، لەبەر ئەم هۆیانەی خوارەوە:
1-دابەزینی نرخی نەوت.
2-بەهۆی کەمکردنەوەی بە شە بەرهەمی نەوت.

ئەم هەنگاوەی عێراق راستە لەسەرەتادا کاری خراپ دەکاتە سەر هاوڵاتیان  لەبەرئەوەی عێراق وڵاتێکی هاوردەکارە، زۆربەی پێویستیەکانی لە دەروەی وڵاتەوە دەهێنیت، بەڵام لە ماوەیەکی مامناوەندی و دریژخایەندا کاریگەری پۆزەتیڤی دەبێت لەسەر عێراق بەهۆی ئەم خاڵانەی خوارەوە:
1-یارمەتی پڕکردنەوەی کورتهینانی بودجەی عێراق دەدات بۆ ساڵی (2021)،
2-دەبێتە هۆی ئەوەی وەبەر‌هێنەری دەرەکی روبکەنە عێراق و کوردستان بۆ وەبەر‌هێنان، واتە باشتریین رێگەیە بۆ زیادکردنی سەرمایە گوزاری
3-دەبێتە هۆی زیادکردنی بەرهەمهێنانی ناوخۆ بەمەرجێک بتوانێت لە رێگای کواڵیتیەوە پێشبڕکی بکات، چونکە کاڵای دەرەکی گران دەکەوێت، بەمەش ئاستی بەر‌هەمهینانی ناوخۆ زیاد دەکات لەهەمو سێکتەرەکاندا، واتە کەرتی تایبەت زیاتر بەهێز دەبێت.
4-یارمەتی بەهێزکردنی کەرتی گەشتوگوزار دەدات، دەبێتە هۆی هاندانی گەشتیاری زیاتر بۆ عێراق و کوردستان .
5-دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی چونە دەرەوەی دۆلار لەناو عێراقدا بۆ وڵاتانی هەرێمی. کەچەندین ساڵەچین و تورکیا و ئیران پارەی عێراق هەڵدەلوشن.