لەم ماوەیەی دوایدا و لە دوو بەرنامەدا، ئاماژەکردنێکی سەرپێیم بە ڕیفراندۆمەکەی ٢٠١٧ی کوردستانی باشوردا، بە ئاڕاستەی جیاواز کاردانەوەی لێکەوتەوە. کاردانەوەکانیش لەسەر بناغەی گەڕانەوە نەبوون بۆ قسەکانی ئێمە هێندەی پشتیان بە هەندێ دەقی دووبارە داڕێژراوی قسەکانی ئێمە بەستبوو، کە لە هەندێ پەیج و ماڵپەڕدا بڵاوکرابوونەوە!


لەکاتێکدا سەربەخۆ خوازێکی وەکو من کە ئەندامی لیژنەی باڵای ڕیفراندۆمە نافەرمییەکەی ساڵی٢٠٠٥ بووم، لەکاتی شرۆڤەی سیاسی و قسەکردن لەسەر ئەم پرسە، قەناعەت و تێگەیشتنی خۆم بۆ ڕووداو و پێشهات و بەرکەوتەکان دەردەبڕم، بۆ پشتیوانی ئەم هێز یاخود دژایەتی ئەویتر قسەناکەم، بەحوکمی لۆژیکی شرۆڤەو نائایدۆلۆژی و حیزبیبوونی لێکدانەوەو ڕاو ئاڕاستەو خۆساغکردنەوە بە قازانجی دید و بەرژەوەندییە نیشتیمانییە باڵاو فراوان و لەخۆگرەکە.


لەم چوارچێوەشدا دوو ئاستی قسەکردن لەسەر ڕیفراندۆم وەك هەوڵێکی ناکامی سەربەخۆبوون جیادەکەمەوە، کە ئەوانیش ئاستی مەبدەئـ و بنەماو هەل و مەرج و میکانیزمی گەیشتنە بەئامانجی سەربەخۆیی. کاتێك دەڵێین: ڕیفراندۆم بووە بە بەشێك لە مێژووی سیاسی و ئیرادە لەخۆنیشاندانی گەلی کوردستانی باشور لەساتێکی مێژوویی دیاریکراودا، بەوەش مەسەلەی کورد بەدیوە نیشتیمانی و دەرەکییەکەشدا ڕەهەندێکی نوێی وەرگرتووە، وە ئەوەی ڕوویدا سەرەتایەکی تراژیدی چیرۆکەکە بوو نەك کۆتاییەکەی، هەروەها دەبێت وەك خەون و ئامانجی سیاسی دەستی پێوەبگرین، وەك بەشێك لە ڕێزگرتن لەخودی نەتەوەیمان، جیایە لە باسکردنی میکانیزم و هەل و مەرجە پێویست و پێگەیشتووەکانی گەیشتن بەو مافە و ئاستی ئامادەگی سیاسی و ڕوحی و ئابووری و نەتەوەیی ئێمە بۆ وروژاندنەوەی.


جگە لە ئێمە لە قسەکانماندا کە باس لە عێراق و خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دەکەین، باس لە وڵات و ناوچەیەك دەکەین، کە ململانێی جۆراوجۆریان تێدایە، گۆڕانکاری و ڕووداوەکان هێشتا نەگەیشتوون بە کۆتایی خۆیان و شکڵی کۆتایی خۆیان وەرنەگرتووە، بۆیە بواری ڕووداوی گەورەو چاوەڕێنەکراوی هاوشێوەی ٧ی ئۆکتۆبەر و گۆڕانکاری دراماتیکی سیاسی ئەگەرێکن لەبەردەممان، دەبێت حسابیان بۆ بکەین و خۆمانی بۆ ئامادە بکەین. لە هەندێ دۆخیشدا دەرهاویشتەی ڕووداوەکان و خواست و پێویستی مەیدانی هەندێ زلهێز و بڕیار بەدەستی دنیا، دەرفەتی مێژوویی گەورە دەخاتە بەردەم هەندێ هێز و پێکهاتەی ناوچەکە لەوانەش کورد و خۆمان، لێرەوە ناکرێت دنیا و بزاوتی مێژوو، لە چوارچێوەی ململانێ و ناکۆکی عەبەسی و لۆکاڵی نێوان پارتی و یەکێتی قەتیس بدەیت و دینامیکییەتی ڕووداو و گۆڕان و ڕەفتاری جەمسەر و هێزە ناوچەیی و جیهانییەکان فەرامۆشکەین. کە هاتنە کایەی خودی هەرێمی کوردستان بەرهەمی واقیع و دۆخێکی مێژوویی لەو جۆرەیە.


لەم چوارچێوە تیۆری و مەیدانی و مێژوویی و سیاسی شرۆڤەکاریەدایە، دژی ئەوەم باسکردن لە ڕیفراندۆم کە میکانیزمێکی گەیشتن بە سەربەخۆیی یاخود ئیرادەی سەربەخۆیی لە خۆنیشاندانە، بکرێت بە گوناهـێکی سیاسی و ئەخلاقی، بەو جۆرەی هەندێ وڵاتی ناوچەکە و دژبەرانی پڕۆژەی نیشتیمانی کوردستانین، دەیانەوێت و کاری زۆریان لەسەرکردوەو بەداخیشەوە هەندێ سەرکەوتوو بوون. لەکاتێکدا ئەوەی ئەوان دەیخوازن لە بەرژەوەندی ئێمە نییەو ئامانج لێی هەڵوەشاندنەوەی کۆمەڵگەی کوردستانی و قەوارەی هەرێم و ڕوواندنی تۆوی هەست بەبچووکی و بێدەسەڵاتی و ئاسۆییە لە ڕۆح و بیرکردنەوەی تاکی ئێمەدا.


هەروەها دژی ئەوەم بەهەردوو دیوەکەکەدا ڕیفراندۆم و پرسی سەربەخۆیی، بکرێتە کەرەسەی ململانێ و ئیدانەکردنی یەکدی، لە چوارچێوەی ئەو ناکۆکییە حیزبییە نەزۆکەی لە ئێستای کوردستان و هەرێم لەئارادایە. یاخود نیشاندانی گەلی ئێمە وەك گەلێکی تێکشکاوی بێ مێژوو و ئاییندە و خواستی سەربەخۆیی و هاتنەوە سەر شانۆی نەتەوەکانی ناوچەکە. چونکە ئەم پرسە پەیوەندی بە ململانێی دەسەڵات و ئۆپۆزیسیۆنەوە نییە، پرسێکە پەیوەندی بە تاکەتاکەی میللەتەکەمان و کۆی هێز و تەوژم و چالاکی و دام و دەزگاکانییەوە هەیە. لێرەشەوە هەریەك لە ئێمە لەیەککاتدا دەتوانێت لەپێگەی ئۆپۆزیسیۆنەوە ڕەخنەگرێکی جددی حیزبە حوکومڕانەکان بێت و بڕوای قوڵیشی بەمافی چارەنووسی میللەتەکەی لەڕێی گشتپرسی و هەر میکانیزمێکی ترەوە هەبێت، کە ئێمە یەکێکین لەوانە.


لەگەڵ ئەو هەڵوێستە مەبدەئییەدا، باسکردنی من لەم ماوەدا لە ڕیفراندۆم لە فۆرمی پرسیار و لە چوارچێوەی شرۆڤەی بارودۆخی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و چارەنووسی ململانێی نێوان بەرەی ئەمەریکاو کۆماری ئیسلامی ئێراندا بووە، پەیوەندی بە دۆخی ئێستای کوردستان و دوو حیزبە دەسەڵاتدارەکەوە نییە، باس لەوان و ئاستی توانایان لەم ڕووەوە نەبووە، پێشم وانەبووە ئاڕاستەی ڕووداوەکان لە ئێستادا خۆبەخۆ بەرەو ئەوە دەڕوات، بەڵکو وەك ئەگەرێکی لە ٪۱٠ی قۆناغێکی ململانێکان و ئەگەری نائومێدبوونی تەواوی ئەمریکا لە عێراق و جێپێلێژبوونی لە بەشێ لە ناوچەکەدا خستوومەتەڕوو، کە ئەوە وابکات ئەمریکاو بەرەکەی لە سۆنگەی بەرژەوەندی خۆیان بیر لە دووبارە کاراکردنەوەی وەرەقەی ڕیفراندۆمە سڕکراوەکەی ئێمە بکەنەوە. ئەگەرەکەشم بەردەوام لە شێوەی پرسیاردا خستۆتەڕوو، چونکە بەجوانی ئاگاداری ئاڵۆزی کێشەی کورد و ململانێکانی ناوچەکەم و حەزیش تێکەڵ بەشرۆڤە ناکەم. هاوکات هووشیاریشم داوە خوانەخواستە لە ئەگەری ڕووخانی قەوارەی هەرێم، لەسایەی درێژەکێشانی قووڵبوونەوەی ناکۆکی و قەیرانەکان و بێزاربوونی پشتیوانە نێودەوڵەتیەکان و قۆستنەوەی دۆخەکە لەلایەن بەغداو پشتیوانەکانییەوە. بەگشتیش ئەم خستنە ڕستەی ڕیفراندۆمیشم ،بەهۆی زیاد لە هۆکار و ئامانجێکە، لەوانەش:

١- شرۆڤەکردنێکی هەمە لایەنەتری ڕووداو و پێشهات و ئەگەرەکان و خۆبۆئامادەکردنیان.

٢- بەزیندوویی هێشتنەوەی پرسی سەربەخۆیی لە بیر و هەستی ڕۆڵەکانی میللەتەکەماندا، وەك چوارەم نەتەوەی گەورەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، هەروەها وەستانەوە دژ بەو بۆچوونە نابەرپرسەی ئەم بابەتەی کردووە بە سەرچاوەی هەست بە گوناهـکردن و خۆ بەنەفرەتکردن و گرێدانی بە هەندێ ململانێی حیزبیی و قەیرانەکانی ئێستای هەرێمەوە، ئەوەش دابڕاو نییە هەست و قەناعەتی سەربەخۆخوازانەی خۆم، کەسیش مافی ئەوەی نییە ئەم خەونەمان لێ قەدەغە بکات.

٣- گەشبین نەبوون بە داهاتووی پەیوەندی نێوان بەغداو هەولێر و باوەڕبوون بە نیمچە شکستخواردنی فیدراڵییەت وەك فۆرمێك بۆ چارەسەری کێشەی کوردستانی باشور.
٤- بیرهێنانەوەی پارتی و یەکێتی و ڕەخنەلێگرتنیان کە دەبوو ئێستای ئێمە بەجۆرێك بێت بە هەنگاوی کردەوەیی کارمان بۆ پرسە گەورەکان و لەوانەش سەربەخۆیی بکردایە، نەك هەرێم بەو جۆرەی دەیبینین، بەدەست ناکۆکی و جۆرەها قەیرانەوە بتلێتەوەو زۆرینەی گەلەکەی ناڕازی و نائومێد بێت.