مەسەلەی هەڵبژاردن بەتوندی بەچەمکی هاوڵاتێتی ئازادو یەکسانەوە بەستراوەتەوە.

هاوڵاتی کە سەر بەگەلەو گەلیش سەرچاوەی دەسەڵاتە، وەك تاکێکی خاوەن ماف و کەرامەت، لەرێی هەڵبژاردنەوە بەشداری دارشتنی سیاسەتی وڵاتەکەی دەکات و هەوڵی بەرزراگرتنی بەهاکانی ئازادی و دادپەروەری و چاکەی گشتی دەدات.

هەربۆیە لەیۆنانی کۆندا ئافرەت و کۆیلەکان مافی دەنگدان و بەشداریکردنیان لە ژیانی سیاسیدا نەبو. لەسەردەمی نوێشدا سەرەتا بازنەی دەنگدان بەرتەسک بو، کۆیلەکان، هەژارەکان و ئافرەتانیش تاماوەیەکی زۆر مافی دەنگدانیان نەبو، رەنگە لای هەندێکمان سەیر بێت کەلە وڵاتێکی وەکو فەرەنسەدا، تەنها لە ساڵی (1946)ـدا مافی دەنگدان بە ئافرەتان رەوابینراوە.

ئەم پێشەکییە کورتەم بۆ ئەوە بو بڵێم، هەر هەڵبژاردنێك بنەمای هاوڵاتێتی ئازادو یەکسانی تێیدا رەچاو نەکرێت و دەنگدەر ئازاد نەبێت دەنگ بە لیست و کاندیدی دڵخوازی خۆی بدات، کە ئەوەش نهێنی و ئازادی دەنگدان دەخوازێت، ناوەرۆکی دیموکراسیانەی خۆی لە دەست دەدات.


زۆرلێکردن لە تاکی دەنگدەر بۆ ئەوەی دەنگ بە لایەنێکی دیاریکراو بدات و هەرەشە لێکردنی بۆ وێنەگرتنی کارتی دەنگدانەکەی بە مەبەستی دڵنیابون لەوەی دەنگی بە کێ داوە، سوکایەتیەکی بێ پەردەیە بە خودی ئینسانی و هاوڵاتێتی و نیشتیمانی تاك، لەو ساتەوەختەشدا لە پێگەی هاوڵاتێتیەوە دادەبەزێنرێتە خوارەوەو مامەڵەی کۆیلە ئامێزی لەگەڵدا دەکرێت. چونکە مرۆڤی کۆیلە هیچ نیە جگە لەو کەسەی ئیرادەو توانای هەڵبژاردنی لە ژیاندا زەوتکراوەو فۆرمێکی زۆرە ملێی ژیانکردنی بەسەردا سەپاوە.

ئەگەر گۆشە نیگاو پێوەرێکیش لە میکیاڤیللی بخوازین، دەبێت ئاماژە بۆ ئەوە بکەین کاتێك ئەندامی هێزە چەکدارو ئەمنییەکان دەخرێنە ژێر بێگاری چۆنێتی دەنگدانی زۆرە ملێوەو رێز لە ئیرادەو بژاردەی ئازادیان ناگیرێت، وێنای سەربازو جەنگاوەری بەکرێگیراویان لێدەگیرێت و لەوروانگەشەوە رەفتاریان لەگەڵ دەکرێت، لەو سۆنگەوە کە سوپا نیشتیمانییەکان لە هاوڵاتیە ئازادو یەکسانەکان پێکدێن، ئەوانەی لە قوڵای دڵیانەوە هەست بەشەرەف و شانازی ئینتیمای نەتەوەیی خۆیان و بەرگری کردن لەسەروەری و خاك و گەلەکەیان دەکەن.

بەحیزبی مانەوەی هێزە چەکدارەکانیش لە هەرێمدا بەتەواوەتی دژ بەو بەهاو هەست و پێوەرانەیە و زەبرێکی کوشندەشی لە پرۆسەی گەل و نیشتیمانسازی داوە.

هەمو ئەوەی پێشەوە دەیسەلمێنێت، هێشتا پاساوێکی گەورە بۆ خەبات لەپێناوی ئازادی دەنگدان و هەڵبژاردنێکی بەتەواوی ئازادو رون و دادپەروەرانە لە هەرێمدا ماوە.

لەم چوارچێوەشدا پرس و داخوازییە نیشتیمانی و دیموکراسییەکان بە توندی پێکەوە گرێدراون.

واتە ئەگەر کۆتایهێنان بە زۆن و هێزی چکدارو دەزگای ئەمنی و حیزبی ئەرك و داوایەکی نیشتیمانی بێت، لەهەمان کاتدا پێشمەرجی هەرە سەرەکی و گرنگی گەشەکردنی دیموکراسی و هەڵبژاردنی ئازادو دادپەروەرە لەهەرێمدا.
هەربۆیە دەبێت هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکان و هەر هێزو تەومێك خۆی لە بازنەی نیشتمان پەروەرێتیدا پێناسە دەکات، لە قۆناغی داهاتودا قورسایی خۆیان بخەنە سەر کۆتایهێنان بەم دۆخەو هێنانەدی هەرێمێکی بەهێزی یەکگرتو هێزێکی نیشتیمانی سەرو حیزبی.

بۆکۆتایهێنان بەم دیاردەی زۆر لێکردنەی دەنگدەرو ئەم فۆرمە نوێیەی مامەڵەکردنی کۆیلە ئامێزانەش لەگەڵ تاکی ئێمەدا، بێدەنگبون و تەنانەت سکاڵا تۆمارکردن لای کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان و دادگاش بەس نییە، بەڵکو دەبێت هاوپەیمانییەتیەكی نیشتیمانی بەرفراوان لە ئاستی کۆمەڵگەی مەدەنی و چالاکوان و رۆشنبیران و بەشێ لە حیزبە سیاسییەکان پێکبێت، بە مەبەستی بەرگریکردن لە مافی ئازادی دەنگدان و هەڵبژاردنی ئازادو دادپەروەرو مافی هەمو ئەو دەنگدەرانەش کە هەرەشەی ئەوەیان لێدەکرێت ئەگەر بە خواستی هەندێ هێزو دەزگا دەنگ نەدەن سزا دەدرێن! بەڵام ئەو سوکایەتیە قبوڵ ناکەن و لەو فۆرمە حیزبی و حکومییە دواکەوتوە یاخی دەبن و بەدڵخوازی خۆیان دەنگدەدەن.

بەجۆرێك سزای هەرکەسێك درا، جگە لەوەی سندوقێکی نیشتیمانی دروست بکرێت بۆ پشتیوانی ماددی لێیان، رێپێوانی گەورەش سازبکرێت و پەنا بۆ جۆرەها شێوازی خەباتی مەدەنی هاوچەرخ ببرێت، لەپێناو ناچارکردن بە پاشگەزبونەوەی ئەو هێزو ئۆرگان و لایەنانەی پەنا بۆ ئەو شێوازە ناشارستانی و دژە دیموکراسیانە دەبەن بۆ مانەوەی نارەوایان لەدەسەڵاتدا.

بەدەر لەوەو لە ئاستێکی قوڵتردا ئەم هاوپەیمانێتیە نیشتیمانییە کارو خەباتێکی بەرنامە بۆ دارێژراو بکات، بۆ چارەسەرکردنی ریشەیی ئەم کێشەو زۆر ئاستەنگ و ئاریشەی تری بەردەم ژیانی سیاسی و دیموکراسی لە کوردستاندا، کە ئەویش هەر وەك پێشتر ئاماژەمان پێکرد، خۆی لە کۆتایهێنان بە واقیعی بونی میلیشیاو هێزی شەخسی وحیزبی و زۆنی زەردو سەوزو نادامەزراوەیی دەسەڵات و نەبونی دەستوردا دەبینێتەوە.

داواکارم لە دەنگدەرانی خۆشەویستیش رۆژی یەکشەممە بەشدارییەکی گەرم و گوڕ بکەن و بەهەڵوێستە نیشتیمانییە ئازاکانیان بەردی بناغە بۆ ئەم هاوپەیمانییەتە دابنێن.