دوابەدوای بڕیارەكەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا بۆ سەپاندنی باج  و رەسمی گومركی بەسەر ئەو كاڵاوشمەكانەی لەلایەن وڵاتانی جیهانەوە هەناردەی ئەمەریكای دەكەن، زۆرێک لە وڵاتان نیگەرانی و توڕەییان دەربڕی.

 

هەواڵ: (KNNC)

 

 

لەسەر بڕیای سەپاندنی باجی نوێ و بەرفراوان، دۆناد ترەمپ وتی: هەنگاوێک کە بۆ "راگەیاندنی رزگاری ئابوری  ئەمەریکا" بۆیە هیواخوازە کورتهێنانی بازرگانی کەمبکاتەوە و هانی پیشەسازی ناوخۆیی بدات، بەڵام ژوری بازرگانی ئەمەریکا ئەم هەنگاوەی بە "باجێکی فراوان لەسەر بەکاربەران" پێناسە كردوە و هەڕەشەی بەرزبونەوەی بەرچاوی نرخەکان و خاوبونەوەی ئابوری دەکات.

 

بێجگە لە ناڕەزایەتە ناوخۆییەكان بۆ بڕیارەكەی سەرۆكی ئەمەریكا، ژمارەیەك لە وڵاتانی جیهان کاردانەوە سەرەتاییەکان بەرامبەر بە باجەکانی ترەمپ لەسەر هاوردەکردن لە وڵاتانی جیهان بەتایبەت چین و یەکێتی ئەوروپا دەربڕی كە ئەمەش بەشێكیانە.

 

 

كەنەدا؛

 

لەوەڵامی باجەكانی ترەمپ، مارک کارنی، سەرۆک وەزیرانی کەنەدا، بەڵێنیدا وەڵام بدتەوە و رایگەیاند، لە بنەڕەتدا ئەو باجانە گۆڕانکاری لە بازرگانی نێودەوڵەتیدا دەکەن، وڵاتەكەی بە گرتنەبەری رێوشوێنی تایبەت بەرپەرچی ئەو جاجانە دەدەنەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، باجە خستنە سەر كاڵاكانی پۆڵا و ئەلەمنیۆم و ئۆتۆمبێل راستەوخۆ کاریگەری لەسەر ملیۆنان هاوڵاتی كەنەدا دروستدەكات.

 

ئەڵمانیا؛

 

کۆمەڵەی پیشەسازی کیمیایی ئەڵمانی (VIC) کە بەشێكی زۆری بەرهەمەکانی هاوردەی ئەمەریکا دەكات، داوای لە یەکێتی ئەوروپا لە وەڵامدانەوەی سەرۆكی ئەمەریكا ئارامی خۆیان نیشان بدەن، چونكە بەرزبونەوە زیانەکان زیاتر دەکات.

 

هاوكات، کۆمەڵەی پیشەسازی ئۆتۆمبێلی ئەڵمانیا (VDA) ئیدانەی ئەو باج خستە سەر كاڵا هەناردەكراوەكانی بۆ ئەمەریكا كرد و داوای لە یەکێتی ئەوروپا کرد وەڵام بداتەوە و رایگەیاند: زیانێكی گەروەی لێدەکەوێتەوە، دەبێت یەكێتی ئەوروپا بەردەوام بێت لە دەربڕینی ئامادەیی بۆ دانوستان.

 

جەختیشیكردەوە كە؛ زیانەکان تەنها لە وڵاتەکەیدا سنوردار نابێت، بەڵکو کاریگەری لەسەر بەکاربەرانی ئەمەریکی و  پیشەسازی ئۆتۆمبێلی ئەمەریکی دەبێت، هەروەها داوای لە برۆکسل کرد رێککەوتنی بازرگانی ئازاد "لەگەڵ زۆرترین ناوچەی جیهان" ئەنجام بدات بۆ ئەوەی یەکێتی ئەوروپا بتوانێت ببێتە "پاڵەوانی بازرگانی ئازاد و دادپەروەرانەی جیهانی".

 

 

ئیتاڵیا؛

 

جۆرجی میلۆنی، سەرۆک وەزیرانی ئیتاڵیا رایگەیاند: باجەکانی ترەمپ "هەنگاوێکی خراپ"ـە و هۆشداریشیدا لەوەی شەڕی بازرگانی تەنها رۆژئاوا لاواز دەکات.

رونیكردوەتەوە، سەپاندنی باج بەسەر یەکێتیی ئەوروپادا لەلایەن ئەمەریکاوە، رێكارێكی هەڵەیە و لە بەرژەوەندی هیچ لایەنێکدا نییە، هەموان هەوڵ دەدەن ئەمەریکا بگەیەنن بەرێککەوتن بۆ ئەوەی شەڕی بازرگانی كە رۆژئاوا لاواز دەكات نەكرێت، كە ئەوەش لە بەرژەوەندی یاریزانە جیهانییەکانی دیکەدایە.

 

 

بەریتانیا

 

 جۆناسان ڕینۆڵدز، وەزیری بازرگانی بەریتانیا رایگەیاند، شانشینی یەکگرتو پابەندە بەرێكارەكانی کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی باجی نوێی ئەمەریکا، جەختیشی لەوە کردەوە کە؛ لەندەن بەنیازی نییە دەستبەجێ ڕێوشوێنی تۆڵەسەندنەوە لە ئەمەریكا بگرێتەبەر.

 

لای خۆشیەوە، گروپی لۆبی بەرهەمهێنان (Make UK) بڕیارەکەی ترەمپی ئیدانە کرد رایگەیاند: باج و رەسمەكانی گومرگی وێرانکەرن و دەیان ساڵە زیان لەبەرهە دابینكراوەكانی بەریتانیا كە بەئەمەریكای دەبەستێتەوە لەناودەبات، هەروەها کۆمەڵەی بەرهەمهێنەران و بازرگانانی ماتۆڕ لە بەریتانیا وتی: بڕیارەکەی ترەمپ هەنگاوێکی نائومێدکارە و  ئەگەری زیانبەخشی زۆرە.

 

 

بەڕازیل؛

 

پەرلەمانی بەڕازیل یاسایەکی دەرکردوە کە دەسەڵاتی بە حکومەت داوە بۆ وەڵامدانەوەی هەر سنوردارکردنێکی بازرگانی کە ڕێگری لە هەناردەکردنی وڵاتەکە دەکات هەنگاوی پێویست بنێت.

 

هاوکات، حکومەتی لویز ئیناسیۆ لولا دا سیلڤا، سەرۆکی چەپ، رایگەیاندوە بڕیارەکەی حکومەتی ئەمەریکا بە رێژەی (10%) باجی بەسەر كاڵاوشمەكە هەناردەكراوەكانی وڵاتەكەیدا سەپاندوە، بۆ دڵنیابونەوە لە بازرگانی نێوانیاندا هەمو رێوشوێنەكان هەڵدەسەنگێنێت كە لەنێویاندا پەنابردن بۆ ڕێکخراوی بازرگانی جیهانی.

 

ئوستورالیا؛

 

ئەنتۆنی بانیز، سەرۆک وەزیرانی ئوسترالیا رایگەیاند، باجەکانی ترەمپ ناڕەوایە و پەیوەندی وڵاتەکەی لەگەڵ ئەمەریکا دەگۆڕێت.

 

 

ئیرلەندا؛

 

 
مایکڵ مارتن سەرۆک وەزیرانی ئێرلەندا رایگەیاند: سەپاندنی باج بەڕێژەی لە (20%)ـی بەهەمە هەناردەكراوەكانی بۆ ئەمەریكا لەلایەن ترەمپەوە كارێكی نەشیاوە و داوای لە (27) وڵاتی ئەندامی یەكێتی ئەوروپا كرد كە بەشێوەیەکی رێژەیی وەڵامی واشنتۆن بدەنەوە.

 

کۆڵۆمبیا؛

گوستاڤۆ پێترۆ، سەرۆكی كۆڵۆمبیا رایگەیاند: بەبڕوای حکومەتی ئەمەریکا زیادکردنی باج لەسەر هاوردەکردنی كاڵاوشمەكی وڵاتانی دیكە دەبێتە هۆی زیادکردنی بەرهەمهێنان و زیادكردنی سامان، كەئەم بۆچونێكی هەڵەیە.

 

دانیمارک؛

 

 
لارس راسموسن، وەزیری دەرەوەی دانیمارک رایگەیاند: هەمو وڵاتێك سودی لە بازرگانی جیهانی وەرگرتوە، بەڵام بۆچی ئەمەریکا شەڕی بازرگانی دژی ئەوروپا ئەنجام دەدات؟ لەم شەڕەدا کەس سەرناکەوێت، بەڵكو هەموان  دەدۆڕێن.

جەختیشی لەوە کردەوە کە؛ وڵاتانی ئەوروپا بەیەکگرتویی دەمێننەوە و وەڵامی بەهێز و رێژەیی بڕیارەكەی ترەمپ  دەداتەوە.

سویسرا؛

 

کارین کیلەر سوتەر، سەرۆکی سویسرا کە وڵاتەکەی بەڕێژەی (31%) لەلایەن ئەمەریكاوە باج خراوەتە سەر كاڵاوشمەكە هەناردەكراوەكانی بۆ ئەو وڵاتە، جەختی کردەوە کە؛ بەرژەوەندییە ئابوورییە درێژخایەنەکانی سویسرا لە پێشینەی کارەکانن.

راشیگەیاند: رێزگرتن لە یاسای نێودەوڵەتی و بازرگانی ئازاد زۆر گرنگە، بەدڵنیاییەوە بێرن بەزویی رێكارەكانی داهاتو دیاریدەكات.


چین؛

 

 
ئەمڕۆ پێنجشەممە، چین رایگەیاند: بە توندی دژی باجی نوێی ئەمەریکایە و رێوشوێنی پێەیست بۆ بەرپەرچدانەوە و پاراستنی ماف و بەرژەوەندییەکانی وڵاتەكەی دەگرێتەبەر.

لە بەیاننامەیەکدا، وەزارەتی بازرگانی چین ئاماژەی بەوەکردوە كە، باجەکانی ئەمەریکا پابەند نییە بەڕێساکانی بازرگانی نێودەوڵەتی و زیان بە ماف و بەرژەوەندییە رەواکانی لایەنە پەیوەندیدارەکان دەگەیەنێت.


ژاپۆن؛

 

ژاپۆن هۆشداریدا لەوەی ئەو باجە نوێیانەی کە لەلایەن ترەمپەوە سەپێنراون، لەوانەیە یاساكانی رێکخراوی بازرگانی جیهانی و پەیماننامەی بازرگانی نێوان هەردو وڵات پێشێل بکەن.

 

یوجی موتۆ، وەزیری بازرگانی و پیشەسازی رایگەیاند: تۆکیۆ واشنتۆنی ئاگادار کردوەتەوە، سەپاندی باجەكان بەسەر بازرگانی نێوانیادا جێگەی پەیماننامەی بازرگانی پێشێل دەكات.

 

تایلەند؛

 

 
ئەمڕۆ پێنجشەممە پایتۆنگتارن شیناواترا، سەرۆک وەزیرانی تایلەند، رایگەیاند: بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو باجانەی کە ترەمپ بەسەر هەناردەکردنی كاڵاوشمەكی وڵاتەكەی بۆ ئەمەریکادا سەپاندویەتی، پلانێکی بەهێزی هەیە و جەختیشی كردەوە؛ بانکۆک هیوادارە لەڕێگەی دانوستانەکانەوە كار بۆ کەمکردنەوەی (36%)ـی باجی سەپێنراو بكات.

 

کۆریای باشور؛

 

 هان داک سو، سەرۆکی کۆریای باشور بە وەکالەت، بەنیگەرانیەكی زۆرەوە وتی: جەنگی گومرگی جیهانی بوەتە  واقیع، بەڵێنیدا بۆ تێپەڕاندنی قەیرانی بازرگانی جیهان سەرچاوەکانی حکومەت بەکاربهێنێت.

1066 جار خوێندراوەتەوە