دواى دوو ساڵ، کابینەى نۆ چى لە ژیانى خەڵک گۆڕى؟

له‌ (10 ی ته‌مموزی 2019)، له‌ دانیشتنی ژماره‌ (13)ی په‌رله‌مانی كوردستان کابینەى نۆى حکومەتى هەرێم متمانه‌ی پێبه‌خشرا، ئەوەش لەسەر بنەمای كارنامەیەك كە پێشكەشی پەرلەمان كراو بڵاوكرایەوە. ئەگەر لەڕوانگەی كارنامەكەی حكومەت و ئەو بریارو هەنگاوەكان بروانین لەم كابینەیە دەگەینە ئەو راستیەى کە ئەم حكومەتە حكومەتێكی رەشیدی خزمەتگوزاری بەدەسەڵاتى یەك ئیدارە نیە، هیزو دەسەڵات لە دەرەوەی حكومەتی هەرێمە كە بریتیە لەحیزب. لەزۆر بواردا حكومەت نەك كارنامەكەی جێبەجێنەكردوە بگرە بەپێچەوانەوە دۆخەكە خراپتر بوە، کە گرنگترینیان بریتیین لە:

یەکەم/ پرسی چاكسازی و بەرەنگاربونەوەی گەندەڵی:
لەسەر پرسی چاكسازی بە واقیعی ئەوەی هەیە، دەرچواندنی یاسای ژمارەی (2)ی ساڵی (2020)ى یاسای چاكسازی لە مووچەو دەرماڵە و خانەنشینییە، لە روی كردارییەوە ئەم پرسە رەنگدانەوەی نەبووە لەسەر ژیانی خەڵك، ناكرێت چاكسازی تەنها لە مووچەو خانەنشینی كورت بكرێتەوە، لە كاتێكدا خودی یاساكەش بەشێكی زۆر كەمی لێ‌ جێبەجێكراوە، پرسگەلی یەكجار زۆری دیكە هەن، كە گەندەڵی تەواو هێزی لێبڕیون، وەك پرسی نەوت، پرسی خاڵە سنورییەكان، كێشە گەورەكانی قەرزو داهات و بە قاچاخبردنی سەروەت و سامان هەروەك رابردوو ماون و چارەسەر نەكراون.

چاكسازی و بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی، كۆڵەكەی سەرەكی كارنامەی حكومەت و رێككەوتنە سیاسییەكانی پێكهێنانی حكومەتە، لە (13) بڕگەی بەشی یەكەمی كارنامەی حكومەت(چاكسازی) ئەوەی كە بەرچاو بێت و جێبەجێ كرابێت تەنها دروستكردنی سندوقی خانەنشینییە، هەموو بڕگەكانی دیكەی چاكسازی لەم بەشە یان هیچ هەنگاوی بۆ نەنراوە یاخود هەنگاوی كەم و بەرتەسكی تێدا نراوە.

 

دووەم/ پرسی لامەركەزیەت:
بە سەرنجدان لەو دۆخەی پارێزگاكان و ئیدارە خۆجێییەكانی تێیدایە، ئەم بڕگانە تەرجەمە نەبوون بۆ واقیع، بە پێچەوانەوە ئەم كابینەیە لە هەندێك بابەتدا پاشەكشەی كردووەو زیاتر كارەكانی بە ناوەندێتی كردووە.

سێیەم/ پرسی ئازادیە گشتییەكان:
 بەپێی بڕگەی (13) لە بەشی یەكەمی كارنامەی حكومەت، جەخت كراوەتەوە لە رێزگرتن لە ئازادییەكان و جیاوازییەكان و دەستخستنی زانیاری، بەشێوەیەک نابێت هیچ كەس بێ‌ فەرمانی دادوەر دەستگیربكرێت و هیچ كەس لەسەر لایەنداری سیاسی سزابدرێت، بەڵام واقع پێمان دەڵێت، سنووری ئازادییە گشتییەكان بە جۆرێكی مەترسیدار بەرتەسك دەكرێتەوە، چالاكوان و لایەنگرانی دەرەوەی هێزێكی دیاریكراو لەسەر سادەترین بۆچوونی دژ، پاكتاودەكرێن و دەستگیر دەكرێن، سزادەدرین، چەندین نموونەی زیندووش هەیە. لەدیارترینیان كەیسی چالاكوانی بادینان و دادگایكردنیان.


چوارەم/ پرسی پەیوەندی نێوان هەرێم و بەغداد:
بەپێی بڕگەی یەكەم لە بەشی (پەیوەندی هەرێم و بەغدا) لە كارنامەی حكومەت، دەبوو دەستەی دانوستان دروست بكرێت، بەڵام تائێستا دەستەکە دروستنەكراوە، پەیوەندی نێوان حكومەتی هەرێم و بەغدا ئاسای نەكراوەتەوەو رێكەوتنی هەردولا جێبەجێ نەكراوە و هیچ برە پارەیەك لە ناوەندەوە بۆ ماوەیەكی زۆر نەهاتوە، بۆیە ئەم پەیوەندیانە هەمیشە لە زیانی خەڵكدا بوە.

پێنجەم/ پرسی ناشەفافی نەوت و داهات:
ناڕونی و ناشەفافی پرسی نەوت لە دۆخێكی مەترسیداردایە، داهاتیش یەكجار نەزانراوە، تەنانەت پەرلەمانیش بێ ئاگایە لەم بابەتانە، قەیرانی گەورەی بۆ داهاتی گشتی دروستكردوە. سندوقی داهاتە نەوتییەكانیش كە بەپێی یاسای ژمارە (22)ی ساڵی (2007) دەبێت دروستبكرێت دروستنەكراوە، بەپێی هەمان یاسا چوار كۆمپانیای نیشتمانیی، بۆ دۆزینەوەو بەرهەمهێنان، بۆ هەناردەكردنی نەوت، بۆ پاڵاوتنی نەوت، كۆمپانیای نیشتمانی نەوت، دروستنەكراون، دەبوو پرۆژە یاسای بودجە بنێرنە پەرلەمان تائێستاش نەنێراوە، تازە بە تازە دەمانگەرێنەوە بۆ ئەوخاڵەی داهاتی ناوخۆی سلێمانی وهەولێر نایەتەوە خەزێنەی گشتی.

شەشەم/ سیستەمی پاشەكەوتی موچە:
بەداخەوە ئەم حكومەتە نەك نەیتوانی بەردەوامی بدات بە دابەشكردنی موچە لەوادەی خۆیدا بە تەواوی، بەپێچەوانەوە بەناوی جۆراوجۆر لە نمونەی لێبرین و تمویل كردن درێژەیاندا بەسیستەمی پاشەكەوت، پەیوەستیش نەبون بەماوەی (30)رۆژ جارێك، كە لەئێستادا هیچ پاساوێک نەماوە بۆ سەپاندنی پاشەكەوتی موچە.

حەوتەم/ پرسی كارای پەرلەمان:
بەپێی بڕگەی دەیەم لە بەشی یەكەمی كارنامەی حكومەت، سەبارەت بە كارایی پەرلەمانی دەڵێت: پشتیوانی كاری چاودێری پەرلەمانیی دەكەن، پابەند دەبن بە هەموو رێكارەكانی چاودێری پەرلەمانیی.
ئەم خولەی پەرلەمان لە لاوازترین خولەكانی پەرلەمانە و لە ئاستی رەقابە و یاسادانان كە دوو ئەركی سەرەكی پەرلەمانن پاشەكشەی كردووە، هاوكات ئەركێكی دیكەی پەرلەمان یاسای بوو دجەیە ئەمەش بوونی نییە، ئەركێكی دیكەش چاودێری جێبەجێكردنی یاسا و یاساییبوونی پەیڕەو و رێنماییەكانە ئەمەش لە ئاستێكی ئێجگار بەرتەسك و لاوازدایە، حكومەت لەزۆر بوار و پرسدا دژی ئەم خاڵە هەنگاوی ناوە وهاوكاری پەرلەمان نەبوە.

 

هەشتەم/ پرسی ئاسایش وئارامی :
ئەو تاوان و پیشلكاری و روداوانەی رودەدەدەن لەم دوساڵەی رابردوو دەریدەخات ژیانی مرۆڤ پارێزراو نیە لەم هەرێمەدا. كە ئەركی سەرەتای حكومەت دابینكردنی ئاسایشی كۆمەڵایەتی و ئارامیە.

لەكۆتایدا دەتوانین بڵێن هەنگاوەكانى حكومەت زۆر لاواز و سستن بۆ خزمەتكردنی هاوڵاتیان، هەژمون و بەرژەوەندی حزب ئاراستەی حكومەت دیاری دەكات، گرنگە ئێمەش دووبارە بە میكانیزم و دید و هەنگاو وهەڵوێستماندا بچینەوە بۆ ئەم شێوازی بەژداریەی هەمانە لە حكومەت.

1595 جار خوێندراوەتەوە